Türkiye Atom Enerjisi Kurumu'nda (TAEK), kuralacak nükleer santralle ilgili toplantıya davet edilen sivil toplum kuruluşları ve üniversitelerin katılımı sınırlı kaldı. Bazı sivil toplum kuruluşlarının nükleer karşıtı görüşleri bunda etkili oldu.

Nükleer yasası Meclisten geçip Cumhurbaşkanı tarafından onaylandıktan sonra iş kriterlerin belirlenmesi ve ihale sürecinin başlamasına kaldı. Toplantıda bazı kriterlerin ön belirlemeleri yapıldı. Katılımcıların konu hakkında görüşlerinden yararlanıldı.

İŞTE NÜKLEER SANTRAL KRİTERLERİ
TAEK'in belirlediği nükleer kriterleri şöyle:

Nükleer santral güncel ve kanıtlanmış teknolojik yenilikleri kapsayacak. Başta uluslararası atom enerjisi normları olmak üzere uluslararası normlara uygun olacak. Santralin ciddi kaza sınıfına giren kazalara karşı da radyolojik sonuçları hafifletecek önlemleri alacak şekilde tasarımlanmış olması değerlendirmede dikkate alınacak.

Nükleer santralin saha şartlarından kaynaklanan gerekler ve şartlar hariç tasarımcı ülkenin güncel nükleer mevzuata uygun olacak önerilen santralı büyük ölçüde örnek teşkil edilebilecek. Halen işletilmekte ve aynı teknolojinin en son örneği olan lisanslı bir santral referans olarak gösterilecek. Önerilen santralin henüz işletmeye geçmiş bir örneğinin olmaması durumunda aynı teknolojinin onaylanmış veya lisans almış en son tasarımı referans olarak gösterilebilecek. Lisanslamayla ilgili olarak Türkiye'nin mevzuat gerekleri ve nükleer düzenleme kuruluşunun talep edeceği şartlar saklı kalacak.

Reaktör tipi değerlendirmeye alınacak reaktör tipleri doğal uranyum kullanan basınçlı ağır su ve zenginleştirilmiş uranyum kullanan, basınçlı hafif su ile kaynar hafif su reaktörleri olacak. Bunların dışında kalan (hafif su soğutmalı grafit nötron yavaşlatıcı reaktörler, gaz soğutmalı reaktörler, hızlı üretken reaktörler gibi) reaktörler değerlendirmeye alınmayacak.

EN AZ YÜZDE 60 YERLİ KATKI
Nükleer santralin hizmet edeceği süre en az 40 yıl olacak. Yerli katkı payına yönelik plan ve program önerilecek. Plan ve programda en az yüzde 60 yerli katkı payına ulaşılacak süreç gösterilecek. Bununla kurulacak santralın birden fazla üniteden oluşması öngörüldüğünden yerli katkı payının da kurulacak ünitelerin sayısıyla artması amaçlanıyor. Bu ölçüt gelecekte yerli nükleer reaktör ve yakıt teknolojisine sahip olunmasına kısmen hizmet edebilecek.

İşletme deneyimi, santrallerin işletme deneyimi değerlendirmede dikkate alınacak. İkinci nesil santrallerin işletme deneyimini gösterir tedarikçinin ülkesine veya diğer ülkelerdeki referans örnek ve örneklerinin belgelenmesi gerekecek. Benzer şekilde üçüncü nesil santrallerin işletme deneyimini gösterir referans, örneklerinin eğer varsa belgelenmesi gerekecek. Elektrik çıkış gücü nükleer güç santralının her ünitesinin sahip olacağı garanti edilen net elektrik gücü 600 MW'tan büyük olacak.

SANTRAL TİPLERİ SINANMIŞ OLACAK
Değerlendirmeye alınacak santral tipleri teknolojik olarak sınanmış olacak. Bu nedenle 4. nesil nükleer santraller değerlendirmeye alınmayacak. Teknolojik sınanmışlık ölçütüyle üçüncü nesil santrallerin önünün açılması hedefleniyor.

Yakıt teknolojisi sınanmış olacak, doğal uranyum ve zenginleştirilmiş uranyum kullanan reaktörler değerlendirmeye alınacak. Yakıt üretiminin ülke içinde yapılmasıyla ilgili olarak plan ve program önerilecek.

Nükleer Enerji Yasası Meclisten Geçti

10. Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer tarafından veto edilmiş olan Nükleer Güç Santrallarının Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışına İlişkin Kanun, TBMM Genel Kurulu'nda görüşülerek kabul edildi.

Kanuna göre, nükleer güç santrallarının yapılmasına ilişkin seçim süreci Enerji Bakanlığı tarafından yapılacak.

Nükleer güç santralları için yönetmeliğin çıkarılmasından sonra bir ay içinde teklif almak üzere TETAŞ tarafından ilana çıkılacak.
Alınan tekliflerden, TAEK tarafından belirlenen ölçütleri karşıladığı TAEK tarafından belgelenen şirketlerin teklifleri yarışmaya sokulacak,gereken ölçütleri karşılamayan şirketlerin teklifleri yarışma dışı bırakılacak. Alınan teklifler TETAŞ tarafından değerlendirildikten sonra en uygun teklif belirlenerek, ilgili şirketle sözleşme imzalanmasına izin alınmak üzere Bakanlar Kurulu'nun onayına sunulacak.

EPDK tarafından lisans verilmesinin ardından ilgili şirketle TETAŞ arasında santralın işletmeye girmesinden itibaren 15 yılı aşmayan, enerji satışını düzenleyen sözleşme imzalanacak.

KAMU NÜKLEER SANTRAL KURABİLECEK

Kamu şirketleri nükleer santral kurabilecek veya yatırıma iştirak edebilecek. Bu amaçla Bakanlar Kurulunca yurt içinde veya yurt dışında santral kurmak, kurdurmak, işletmek ve/veya işlettirmek ve üretilen elektriğin satışını yapmak üzere özel hukuk hükümlerine tabi şirket kurulmasına karar verilebilecek.

YASA GÖRÜŞÜLRKEN YOĞUN TARTIŞMALAR YAŞANDI
TBMM Genel Kurulu'nda gece geç saatlere kadar süren Nükleer Güç Santrallerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışına İlişkin Kanun Tasarısının görüşülmesi sırasında ilginç diyalog ve tartışmalar yaşandı. CHP Sinop Milletvekili Engin Altay kendisine AKP sıralarından sürekli laf atılmasına sinirlenip "Dingonun ahırı mı burası?" deyince iktidar milletvekillerinden tepki aldı.
TBMM'de geç saatlere sarkan görüşmelerde söz alan Engin Altay, dünyada nükleer santrallerden vazgeçilirken Türkiye'de nükleer santral kurulmasını sağlayanların vicdanen rahat edemeyeceklerini savundu. AKP Hatay Milletvekili Abdülhadi Kahya, "Bize hakaret etme" diye karşılık verdi. CHP'li Altay ile AKP'lilerin atışması böyle başladı. Sinop'a nükleer santral kurulacağı söylentilerini anımsatan Altay, "Benle birlikte geçen dönem Sinop'ta milletvekilliği yapan iktidar partisinin iki çok değerli milletvekili, direkt, yani hiçbir şey yapmadan bir ön kabulle bu tasarıya büyük, müthiş destek verdiler. Ama, şimdi onlar yok, yerlerine çok daha değerli arkadaşlarımız var şüphesiz en az onlar kadar değerli. Bu arkadaşlarımız da buna 'kabul' diyecek, ama inanın ki bu bir siyasi gelecek garantisi olmayacaktır. Bunun altını çizmek istiyorum" dedi.