5.2.4. Enerji Altyapısının Geliştirilmesi-Geçmiş
Dönem
DPTkaynaklarından enerjiyle
ilgili bölümler seçilerek hazırlanmıştır.
132. VIII. Plan döneminde, ekonomik büyüme
ve nüfus artışı paralelinde birincil enerji ve elektrik enerjisi
tüketiminde önemli artışlar kaydedilmiştir. Plan döneminde,
birincil enerji tüketimi yıllık ortalama yüzde 2,8 oranında
bir artışla
2005 yılı sonu itibarıyla 92,5 milyon ton petrol eşdeğerine
(mtep), elektrik enerjisi tüketimi ise yıllık ortalama yüzde
4,6 oranında bir artışla 160,8 milyar kWh’e ulaşmıştır. Ekonominin
istikrar kazandığı ve 2001 krizinin etkilerinin hafiflediği
2003 sonrası dönemde ise bu artışlar daha belirgindir. Bu
dönemde birincil enerji tüketimi yıllık ortalama yüzde 5,7,
elektrik tüketimi ise yüzde 6,7 oranında büyümüştür.
133. VIII. Plan döneminde, 4628 sayılı
Elektrik Piyasası Kanunu ve 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası
Kanunu ile bu sektörler rekabete açılmış ve piyasanın düzenlenmesi
amacıyla Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) teşkil edilmiştir.
Serbestleştirme çalışmalarının ana unsurları; kamunun elektrik
ve doğal gaz sektöründe, iletim haricinde, yatırımcı rolünden
tedricen arınması ve mülkiyetindeki tesisleri özelleştirmesi,
gerekli yatırımların rekabetçi bir piyasa ortamında özel
sektör tarafından yapılması ile kamunun düzenleyici konumunu
güçlendirmesi ve arz güvenliğini temin etmesidir.
134. Serbestleştirme çalışmaları kapsamında,
bir taraftan elektrik sektöründe faaliyet gösteren kamu kuruluşları
yeniden yapılandırılırken diğer taraftan şehir içi doğal
gaz dağıtımı özel sektör eliyle yaygınlaştırılmıştır. Ayrıca,
5015 sayılı Petrol Piyasası Kanunu ile petrol ürünlerinde
ve Sıvılaştırılmış Petrol Gazları (LPG) Piyasası Kanunu ve
Elektrik Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair
5307 sayılı Kanun ile LPG’de piyasa faaliyetlerinin şeffaf,
eşitlikçi ve istikrarlı biçimde sürdürülmesi için EPDK tarafından
gerekli düzenleme, yönlendirme, gözetim ve denetim faaliyetlerinin
yürütülmesi sağlanmıştır.
135. Yenilenebilir enerji kaynaklarının
elektrik üretimi içindeki payını yükseltmek amacıyla 5346
sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi
Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun bu dönemde yasalaşmıştır.
Hazırlıkları tamamlanan Enerji Verimliliği Kanunu çıkarılamamıştır.
136. 4628 sayılı Kanunun uygulanmasında
görülen yetersizlikleri gidermek ve serbest piyasaya dönüşüm
çalışmalarını koordine edip, hızlandırmak amacıyla
2004 yılında Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme
Stratejisi Belgesi hazırlanarak uygulamaya konulmuştur. Bu
belge çerçevesinde önerilen bir “geçiş süreci” içinde elektrik
dağıtım ve üretim tesislerinin özelleştirilmesi ve arz güvenliği
konusunda alınacak tedbirler başta gelmek üzere yapılması
gerekli çalışmalar bir programa bağlanmış, sorumlu ve ilgili
kuruluşlar belirlenmiştir.
137. Öncelikle, Azerbaycan olmak üzere,
Hazar havzasında üretilen petrolün boru hattı ile Gürcistan
üzerinden Ceyhan’daki bir terminal üzerinden tankerlerle
Dünya pazarlarına ulaştırılması için geliştirilen 50 milyon
ton/yıl kapasiteli Bakü-Tiflis-
Ceyhan Ana İhraç Boru Hattı projesi 2006 yılında tamamlanmıştır.
Rusya Federasyonu ile yapılan anlaşma çerçevesinde yılda
16 milyar metreküp doğal gaz taşıyacak olan 501 km uzunluğundaki
Samsun-Ankara Doğal Gaz İletim Hattı tamamlanarak 2003
yılından itibaren bu hattan gaz alımına başlanmıştır. Ulaştırma
341. Plan döneminde birincil enerji talebinde,
ekonomik ve sosyal kalkınmayla orantılı olarak yıllık ortalama
yüzde 6,2 oranında artış öngörülmektedir. Enerji tüketimi
içinde doğal gazın 2005 yılında yüzde 28 düzeyinde olan payının
yüzde
34’e yükselmesi, petrol ürünlerinin payının ise yüzde 37’den
yüzde 31’e gerilemesi beklenmektedir. Diğer yandan Dokuzuncu
Kalkınma Planı döneminde elektrik
talebinin, ağırlıkla sanayi üretim ve hizmetler sektöründeki
gelişmelere paralel olarak, yılda ortalama yüzde 8,1 oranında
artış göstereceği tahmin edilmektedir.
5.2.4. Enerji Altyapısının Geliştirilmesi-Gelecek
Dönem
Enerji
405. Ekonomik kalkınmanın ve sosyal gelişmenin
ihtiyaç duyduğu enerjinin sürekli, güvenli ve asgari maliyetle
temini temel amaçtır. Enerji talebi karşılanırken çevresel
zararların en alt düzeyde tutulması, enerjinin üretimden
nihai tüketime kadar her safhada en verimli ve tasarruflu
şekilde kullanılması esastır.
406. Elektrik sektöründe, kamu üretim tesislerinin
ve dağıtım sisteminin özelleştirilmesi, Mart 2004’te yürürlüğe
konulan Strateji Belgesi doğrultusunda yapılacaktır. Dağıtım
ve üretim tesislerinin özelleştirmesinden beklenen faydaların
bir an önce alınması amacıyla özelleştirme süreci hızlandırılacaktır.
407. Arz güvenliğinin artırılması amacıyla
birincil enerji kaynakları bazında dengeli bir kaynak çeşitlendirmesine
ve orijin ülke farklılaştırmasına gidilecektir. Üretim sistemi
içinde yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının payının
azami ölçüde yükseltilmesi hedeflenecektir.
408. Kamunun sektörden çekilmesiyle orantılı
olarak özel sektörün, doğacak açığı zamanında ikame etmesi
ve yeni üretim yatırımlarına arz-talep projeksiyonları paralelinde
bir an önce başlaması için gerekirse mevzuat düzenlemeleri
ile uygun ortam sağlanacaktır. Böylece, mevcut tesislerin
özelleştirilip yeni yatırım yükünün kamu üzerinde kalmamasına
özen gösterilecektir. Kamu, düzenleyici ve denetleyici rolü
çerçevesinde arz güvenliğini yakından takip edecek ve tedbir
alacak şekilde donatılacaktır.
409. Kamu sahipliğinde kalacak olan elektrik
iletiminde yatırımlar elektrik sisteminin güvenliğini ve
güvenilirliğini koruyacak şekilde sürdürülecektir.
410. Petrolde olağanüstü durum arz stoklarının
yeterliliğinin korunması için stok ajansı kurulacaktır. Petrol
ve doğal gaz depolama tesislerinin yeterli ölçüde yapımı
sağlanacaktır. Şehir içi doğal gaz dağıtımının yaygınlaştırılması
sürdürülecektir.
411. Kamu yatırım programında yer alan,
özellikle hidroelektrik santral projelerinin en düşük maliyetlerle
ve hızlı şekilde tamamlanarak ekonomiye kazandırılması esastır.
Bu nedenle, yatırım maliyetlerinin gerçeği yansıtmasına,
sektörler arası çapraz finansmana gidilmemesine ve projelerdeki
gecikmelerden kaynaklanabilecek maliyet artışlarının önüne
geçilmesine özen gösterilecektir.
412. Elektrik arzında sağlıklı bir çeşitlendirme
yaratmak için elektrik üretim kaynakları arasına nükleer
enerji dahil edilecektir. Nükleer santral yapımına başlanmadan
önce serbest piyasayla maksimum uyum gözetilerek, atıkların
saklanması, tasfiyesi ve kamuoyunun bilgilendirilmesi hususlarına
yönelik detaylı plan ve programlar yapılacaktır.
413. Ekonominin rekabet gücünün artırılması
ve toplumun refah seviyesinin yükseltilmesi amacıyla elektrik
sektörünün serbestleştirilmesi çerçevesinde, en düşük maliyetle
enerji üretecek bir sistem oluşturulacaktır.
414. Türkiye’nin mevcut jeostratejik
konumunun etkin bir biçimde kullanılmasıyla enerji üreticisi
ve tüketicisi ülkeler arasında transit ülke olunması, bu
şekilde jeostratejik konumumuzun daha da güçlendirilmesi
sağlanacaktır.
Ceyhan’ın uluslararası petrol piyasasında ana dağıtım noktalarından
ve petrol fiyatlarının teşekkülünde önemli merkezlerden birisi
olmasına çalışılacaktır. Doğal gazda transit boru hatlarının
yapımının tamamlanarak Avrupa’ya gaz satışında etkin olunması
amacıyla gerekli tedbirler alınacaktır. Arz güvenliğinin
artırılmasına katkı yapacak olan diğer ülkelerle elektrik
ticaretinin yapılabilmesi amacıyla gerekli altyapı oluşturulacaktır. 9.Kalkınma
Planı'nın tam metni için tıklayı
8. Kalkınma Planı Enerji Bölümü için tıklayın
